گفتگوی روزنامه همشهری (ویژه نامه گیلان) با کیارنگ علایی پیرامون نمایشگاه: بیداری یک خواب عمیق

عکس: سپیده نیک صفت | مسیـــــــر

* آثار این نمایشگاه در چه طبقه بندی از جهت دسته بندی های عکاسی می گنجند؟
رویکرد این نمایشگاه عکاسی فاین آرت است و از این رو نباید عکس های این نمایشگاه را با آثار خبری یا مستند اجتماعی (آن گونه که تاکنون در شهر رشت برگزار شده) قیاس کرد و نباید با یک خط کش همه نمایشگاه ها را مورد قضاوت قرار داد. عکاسی فاین آرت به طور خیلی خلاصه، عکاسی است که در آن عکاس نسبت به واقعیت اسنادی صحنه الزاما وفاداری نشان نمی دهد و خود را از قید و بند نگاه اسنادی خارج می سازد، این نوع عکاسی هدفش نمایاندن فضا و نگاه شخصی، و انتقال دید خاص و ایده ذهنی عکاس به مخاطب است. به عبارت دیگر در چنین دسته بندی، عکاس تاکید دارد که چگونه به دنیای پیرامونش نگاه می کند، احساس اش نسبت به جهان اطراف چیست، در این طبقه بندی، عکاس واقعیت گریز است، این نوع عکاسی غالبا با به رخ کشیدن عکاس همراه است، یعنی مخاطب وقتی کار را می بیند وجه غالب عکاس را بر موضوع احساس می کند. یک جور عکاسی همراه با ایده است که الزاما با عکاسی لحظه ای یا به چنگ انداختن لحظه قطعی سر و کاری ندارد و در پی انتقال مفهومی ذهنی به مخاطب است.

* آیا از ابتدای دعوت تان توسط مجتمع فنی تهران به کلاس های رشت، فکر برگزاری چنین نمایشگاهی را داشتید؟
خیر، برگزاری نمایشگاهی از آثار هنرجویان، جزو اهداف این کارگاه نبود، تمایز این دوره آموزشی با دیگر دوره ها در مدت زمان آن بود که بیش از صد ساعت کلاس را در بر می گرفت، اما پس از اینکه کلاس به اتمام رسید، تنها و تنها شوق فراوان بچه های کلاس باعث شد تا من کارگاه عملی ام را ادامه دهم، با توجه به اینکه در طول دوره بیشتر بر مباحث تکنیک عکاسی متمرکز بودیم و زمان کمتری برای تولید عکس داشتیم، ادامه این مسیر بهانه خوبی بود تا به روند عملی کارگاه نیز کمک کنیم. لذا به پیشنهاد خود بچه ها این کارگاه چهار ماه دیگر نیز ادامه یافت و من هر سه هفته یک بار به رشت می آمدم تا کارهای عملی بچه ها را در موضوعات تعیین شده ببینم. تشویق دوستان و استادانی چون کریم ملک مدنی و شوق فراوان بچه ها باعث شد مرارت های این کار کمتر به چشم بیاید و پس از مدتی به این نتیجه برسم که خروجی کار بچه ها می تواند در حد یک نمایشگاه عکس باشد. در این پروسه، به بچه ها موضوعاتی داده می شد که همگی دارای بیانیه تالیف شده بودند و بر اساس این بیانیه، هر عکاس به دنبال تولید تک عکس یا مجموعه عکسی بر اساس مصادیق بیانیه می رفت. سپس در جلسه تحویل آثار، عکس ها بدون نام عکاس نمایش داده می شد و آن هایی که ارتباط نزدیکتری با موضوع و جهت گیری بیانیه داشتند، باقی می ماندند و مابقی عکس ها حذف می شدند. این روند تا بهمن سال گذشته ادامه یافت.

* چه تعداد عکس در این مسیر تولید شد؟
حدود چهار صد عکس تولید شد که در نهایت هفتاد تک عکس و سه مجموعه عکس مورد پذیرش نهایی برای ارائه در نمایشگاه قرار گرفتند.

* موضوعات تعیین شده برای این پروژه ها را چگونه انتخاب می کردید؟
سعی کردم در قالب این پروژه ها موضوعاتی به بچه ها بدهم که هم فضاهای اقلیمی شهر رشت مد نظر قرار گیرد و هم بچه ها را در ژانرهای مختلف عکاسی محک اولیه ای بزنم. توانایی آن ها را در عکاسی مستند، عکاسی لحظه ای، عکاسی خلاقانه، عکاسی ذهنی و همین طور قابلیت کارگردانی یک صحنه بسنجم. موضوعات از ابتدا به طور قطعی انتخاب نشده بود و معمولا هفته به هفته که جلو می رفتم، موضوعات بعدی را انتخاب می کردم. تنوعی از موضوعات را مد نظر داشتم که بعضی از آن ها کاملا بصری بود و بعضی نیاز به کار مفهومی داشت.

* چرا برای انتخاب نهایی از حضور عکاسانی چون کریم ملک مدنی، شهریار توکلی و مهدی وثوق نیا استفاده کردید؟
دلیل این امر فقط یک چیز بود: نگاه من بر انتخاب عکس ها مستولی نباشد و دیگر اینکه هنرجو بنا بر سلیقه من عکاسی نکند و کار خودش را بکند. جلسه داوری نیز به خاطر بار آموزشی خوب و متفاوتی که دارد، در حضور خود بچه ها انجام شد و بچه ها شاهد حذف یا پذیرش کارهایشان بودند.

* و به عنوان آخرین سوال، شهر رشت چه تاثیری بر انتخاب موضوع های این کلاس داشت؟
من به هر شهری که برای تدریس یا برگزاری کارگاه دعوت می شوم، معمولا می کوشم فقط برگزار کننده کلاس نباشم و اطلاعات اقلیمی، جغرافیایی و بخصوص فرهنگی ای را درباره آن شهر کسب کنم و بتوانم به دو منظور از آن استفاده کنم: اول این که ظرفیت هایی که در شهر وجود دارد در آثار متجلی شود ( به شکل کاملا نامحسوس و نه مستقیم و کلیشه ای)، دوم این که بچه ها را ترغیب کنم تا با ظرفیت های فرهنگی شهرشان آشنا شوند. معضل نسل جوان امروز در همه جای این سرزمین کمبود مطالعه درباره ریشه های خودش و سرزمینش است.
رشت گل سر سبد گیلان و سمبل این استان است و در دهه های گذشته شاهد خیزش چندین جریان عکاسی مستند در این شهر بوده ایم. نام اساتید بزرگی چون کریم ملک مدنی و برادران گلچین نمونه ای از فعالیت های موفق این شهر است. همه این ها باعث می شود ظرفیت خوبی در شهر رشت ایجاد شود.


گفتگو: محمد غلامی پور| خبرنگار همشهری در رشت