گفتگوی شورای برگزاری دوسالانه ملی عکس ایران با کیارنگ علایی
– آيا براي عكاسي نوآورانه تعريف واحدي وجود دارد كه بر آن اتفاق نظر باشد و بتوان عكس هاي نوآورانه تعريف كرد؟
انتخاب عبارت نوآورانه برای توصیف عکس های آزاد در دوسالانه عكس قبل از هر چيز یک پیام مشخص دارد و آن، درگیر کردن عکاسان شرکت کننده در این بخش با چالش «خلاقیت» است. برداشت و نگاه ما به عنوان داوران این بخش و شوراي سیاست گذاری دوسالانه اين بود كه عكاسي نوآورانه به هیچ عنوان تلاشی در مقابل عكاسي مستند نيست، حتی بخشي از عكس هاي نوآورانه مي تواند مستند هم باشد، اما قطعا یک رویکرد را دارد و آن رويكرد ابداعي است.
آنچه مشخص است اينكه تعريف، تبیین و چارچوب مشخص و از قبل تعيين شده اي براي عكاسي نوآورانه وجود ندارد بلكه اين طبقه بندي صرفا با مصاديق آن تعريف مي شود و 50 عكسي كه در اين بخش براي دوسالانه پذيرفته شده است مي تواند مصداق هايي موفق از واژه نوآورانه باشد که به زعم این گروه داوری هر کدام از این آثار می توانند در زیر مجموعه ابداعی قرار گیرند.
عكاسي نوآورانه محدوده وسيعي را شامل مي شود و از نظر من بیشتر از آن که تعریفی قطعی داشته باشد، توصيف حالتي ويژه از عكاسي آزاد است ؛ یعنی هر گونه نگاه متفاوت به موضوع، کارکرد اصولی و صحیح از ويرايش عكس، مدیریت رنگ، تینت، تنالیته و نور در جهت ایجاد فضایی خاص در عکس، رسيدن به زبان بصري متفاوت، یا مجموعه کارکردهای بصری در یک عکس که موجب تغيير خوانش عكس توسط مخاطب شود بخشي از تعابير و مصاديقي است كه مي توان براي عكاسي نوآورانه لحاظ كرد.
– با توجه به نبود چارچوب و تعريف واحد براي عكاسي نو آورانه و مصاديق مختلفي كه براي آن وجود دارد ممكن است نگاه مشخصي و سليقه‌اي در انتخاب و داوري آثار تاثير باشد.
–
با واژه سليقه مخالفم. این واژه از آن واژه هایی است که به کرات در باب داوری جشنواره ها شنیده می شود. در حالی که سلیقه به سرشت و نهاد و طبع و علاقه داور ارتباط پیدا می کند و ما در فرهنگ خودمان با پیشوند های بی سلیقه، بد سلیقه، خوش سلیقه یا کج سلیقه این کلمه را همراه می کنیم و سلیقه امری غیر هوشمندانه و غیر انتخابی را شامل می شود. حال چگونه ممکن است پنج سلیقه مختلف در ترکیب داوران به سلیقه ای واحد برسند؟ قاعدتا چنین امری ممکن نیست و جای تعقل و استدلال را می گیرد. اگر چه تركيب هاي متفاوت داوري مي توانند نتايج متفاوتي هم داشته باشند، اما این ارتباطی به سلیقه پنج داور ندارد چرا که داوری امری است استدلالی و به شعور داور نسبت به مفهوم عکس ارتباط دارد. لذا داوری یک اجماع است در مورد مفهوم، روش و نوع جهت گیری فراخوان یک جشنواره نسبت به مقوله «عکس».
دوسالانه قرار است وجه معاصر عكاسي ایران، و چهره اي از وضعيت عكاسي این کشور را نشان دهد، و تلاش داوران در هر یک از بخش های فراخوان دوسالانه دوازدهم، اجماع برای نمایش نقاط بکر و درخشان این عکاسی است.
– آثاري كه در بخش نو آورانه ارائه شده تا چه حد بر اساس آن مصاديق است.
سوال خوبی است اما یک مساله را باید در نظر گرفت و آن نگاه مخاطبان دوسالانه به عکس ها است و نگاه داوران و برگزار کنندگان به آثار.
این دو از هم کاملا متفاوت است و برداشت های این دو گروه نیز کاملا متفاوت ؛ به این دلیل که مخاطبان دوسالانه دوازدهم با 50 عكس قابل قبول و استاندارد در بخش نوآورانه روبرو می شوند، درحالي كه ما با بيش از هفت هزار عكس مواجه بوديم، بنابراين نسبت عكس هاي پذيرفته شده به آثار ارسا ل شده درصد كمي از کل آثار ارسالی است و معتقدم وضعيت عكاسي ما در بخش ابداعي و خلاقه در چند سال اخير توفيق چنداني نداشته است .
بعضي عكس ها دچار فرم زدگي هاي افراطي هستند و احساس می شود گرایش به فرم ، بدون هیچ پشتوانه ذهنی و ایده پردازانه صورت یافته است، علاوه بر این استفاده‌هاي نادرست از مقوله پیچیده «ويرايش عکس» نیز به وفور ديده مي شود. حقیقت این است که عكاسي ابداعي زبان بصري خاصي مي‌خواهد كه در بسياري از عكس‌ها وجودنداشت. بنابراين در جريان كلي ابداعي و نوآورانه حركت قابل توجهي صورت نگرفته است .
– با توجه به اينكه بر اساس مصاديقي، عكاسي نو آورانه در اين دوسالانه تعريف شده و تعدادي اثر استاندارد و قابل قبول ابداعي انتخاب شده است . آيا دوسالانه مي تواند اين مصاديق را به عنوان نمونه در عكاسي نو آورانه معرفي كند و بر اين نوع عكاسي تاثير گذار باشد.
دوسالانه به لحاظ مديريت و اجرا، استثنایی و درخشان برگزار شده است اما نمي توان توقع چنين نتيجه و برداشت بزرگي را از دوسالانه داشت .
با توجه به تعدد جشنواره هايي كه در این سال ها به موضوع ابداعي مي پردازند نمي توان انتظار داشت كه آثار خلاقانه ای که زین پس تولید خواهند شد، با تاثير از آثار دوسالانه دوازدهم ارائه شوند ضمن اينكه ریشه اصلی این مشکل، در جای دیگری است و آن ضعف مبرم آموزشی در کشور ماست. این تاثیری که شما می فرمایید را باید رد این مساله جستجو کرد و از آن توقع داشت.
از سوي ديگر به هیچ عنوان قرار نيست يك مصداق مشخص و عینی برای مفهوم گسترده «عکس خلاقه یا ابداعی» ايجاد شود و همه بر اساس یک شابلون مشخص عكاسي كنند. اين عکس ها صرفا مصداق هايي از مظروف خود هستند و بر اساس عكس هايي كه به اين دوسالانه ارائه شده، گزینش شده اند و الزاماً مصداق‌هاي همه عكاسي ما در مورد گرایش ابداعی نيستند. عكاسي ‌ابداعي گسترده و وابسته به زمان است و مصداق‌هاي آن بر اساس تحولات و پيشرفت هاي عكاسي ديجيتال در این سال ها، و همچنین تغییر و تحولات اجتماعی، فرهنگی ما مي تواند تغيير كند . بنابراين عكاسي نو آورانه معيار مطلقي ندارد و متاثر از زمانه است.
– با برگزاري دوسالانه به صورت رقابتي موافقيد؟
با نفس رقابتي بودن جشنواره ها مخالف نيستم به هر حال هر جشنواره اي در ذات خود زمينه رقابتي را دارد اما استثنائا با رقابتي شدن دوسالانه كه باید تازه ترین وضعیت و دستاوردهاي عكاسي ایران را ارائه کند، کاملا مخالفم. رقابتي كردن دوسالانه عده‌اي از عكاسان حرفه اي را به پرهیز از شرکت وا می دارد.
از سوي ديگر ميل به دریافت جايزه در بين معدودی از عکاسان به روشی برای کسب درآمد از جشنواره ها بدل شده و این آفت بزرگی است که به جای تسهیم تجربیات جدید بصری، صرفا متر و میزان اقتصادی، معیار شرکت باشد. بنابراين بهتر است دوسالانه غير رقابتي برگزار شود تا مخاطبان آثار را به صورت هم سطح در كنار هم ببينند و ارزيابي كنند.